พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย จูฬนิทเทส [ทุติยวรรค] 8. ขัคควิสาณสุตตนิทเทส
[138] (พระปัจเจกสัมพุทธเจ้ากล่าวว่า)
เราครอบงำภัยทั้งปวงเหล่านี้ คือ
ความหนาว ความร้อน ความหิว ความกระหาย
ลม แดด เหลือบ และสัตว์เลื้อยคลานแล้ว
จึงประพฤติอยู่ผู้เดียว เหมือนนอแรด (8)
คำว่า ความหนาว ในคำว่า ความหนาว ความร้อน ความหิว ความ
กระหาย อธิบายว่า ความหนาวย่อมมีด้วยเหตุ 2 อย่าง คือ (1) ความหนาว
ด้วยอำนาจธาตุกำเริบภายใน (2) ความหนาวด้วยอำนาจฤดูภายนอก
คำว่า ความร้อน อธิบายว่า ความร้อนย่อมมีด้วยเหตุ 2 อย่าง คือ
(1) ความร้อนด้วยอำนาจธาตุกำเริบภายใน (2) ความร้อนด้วยอำนาจฤดูภายนอก
ความหิวโหย เรียกว่า ความหิว ความกระหายน้ำ เรียกว่า ความกระหาย
รวมความว่า ความหนาว ความร้อน ความหิว ความกระหาย
คำว่า ลม แดด เหลือบ และสัตว์เลื้อยคลาน อธิบายว่า
คำว่า ลม ได้แก่ ลมตะวันออก ลมตะวันตก ลมเหนือ ลมใต้ ลมมีฝุ่น
ลมไม่มีฝุ่น ลมหนาว ลมร้อน ลมพัดเบา ลมพัดแรง ลมบ้าหมู ลมจากปีกนก
ลมจากปีกครุฑ ลมจากใบตาล ลมจากพัด ความร้อนจากดวงอาทิตย์ เรียกว่า แดด
แมลงวันหัวเหลือง เรียกว่า เหลือบ
งู เรียกว่า สัตว์เลื้อยคลาน รวมความว่า ลม แดด เหลือบ และสัตว์เลื้อยคลาน
คำว่า เราครอบงำภัยทั้งปวงเหล่านี้ อธิบายว่า ครอบงำ คือ ท่วมทับ รัดรึง
ย่ำยีแล้ว รวมความว่า เราครอบงำภัยทั้งปวงเหล่านี้แล้ว จึงประพฤติอยู่ผู้เดียว
เหมือนนอแรด ด้วยเหตุนั้น พระปัจเจกสัมพุทธเจ้านั้นจึงกล่าวว่า
เราครอบงำภัยทั้งปวงเหล่านี้ คือ
ความหนาว ความร้อน ความหิว ความกระหาย
ลม แดด เหลือบ และสัตว์เลื้อยคลานแล้ว
จึงประพฤติอยู่ผู้เดียว เหมือนนอแรด
